دومین گردهمایی و کارگاه آموزشی نظارت بر فعالیت مالی و اعتباری در صندوق های غیردولتی حمایت از توسعه بخش کشاورزی ویژه مسئولان مالی و اعتباری و ناظران صندوق های استانی و ملی با حضور ابوالقاسم شمس، عضو هیات مدیره شرکت مادر تخصصی، شهریار رستمی، مدیر توسعه سرمایه گذاری و تسهیلات و منصور بنیاب، سرپرست روابط عمومی 17 آذرماه در مرکز آموزشی امام خمینی(ره) کرج برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل شرکت مادر تخصصی، در این کلاس آموزشی یک روزه که در مرکز آموزشی امام خمینی(ره) برپا شده بود، شهریار رستمی، مدیر توسعه سرمایه گذاری و تسهیلات در ابتدای جلسه ضمن خوشامدگویی گفت: از آنجا که کار صندوق های غیردولتی کار اقتصادی نیز محسوب می شود، در نتیجه حساسیت خاص خود را دارد بنابراین باید هر کدام از ما در طی مسیر درست رهنمودهایی را داشته باشیم. در نتیجه تصمیم بر آن شد که آیین نامه جدید نظارت بر صندوق ها در این کارگاه آموزشی تشریح شود.
وی افزود: از آنجا که نقش بی بدیل صندوق ها را در هر استان نمی شود، نادیده گرفت، لزوم برگزاری این گردهمایی بیش ازپیش احساس می شد.
مهندس شمس، عضو هیات مدیره شرکت مادر تخصصی صندوق حمایت از توسعه سرمایه گذاری در بخش کشاورزی درباره کارکرد، اهداف و اهمیت نظارت بر عملکرد مالی صندوق های غیردولتی سخن گفت و افزود: ما ابتدا باید به فلسفه وجودی صندوق ها و دلیل به وجود آمدن آن توجه کنیم. تا زمان اصلاحات ارضی تامین سرمایه و سرمایه گذاری در بخش کشاورزی بر عهده مالکان بود اما پس از اصلاحات ارضی زمین ها بین دهقانان تقسیم شد و این کشاورزان نیازمند سرمایه ای برای بهبود عملکرد زمین زارعی خود بودند؛ در نتیجه دولت به فکر ایجاد یک ساختار جدید اجتماعی و اقتصادی به منظور تامین سرمایه کشاورزان افتاد که در نهایت منجر به ایجاد صندوق های حمایت از توسعه بخش کشاورزی شد.
وی گفت: حال این ساختار اجتماعی که رویکرد اقتصادی نیز دارد، باید در هر دو بخش اجتماعی و اقتصادی فعالیت کند تا هم اعتماد سازی کرده و هم بتواند به فعالیت های اقتصادی خود عمل کند.
شمس تصریح کرد: این سرمایه اجتماعی آسان به دست نیامده است که آسان از دست برود؛ بنابراین صندوق های غیردولتی به این موضوع توجه کنند. این سرمایه اجتماعی از دو عنصر همبستگی و اعتماد به وجود آمده و تا زمانی که این دو عنصر بتوانند در کنار یکدیگر و تقویت کننده هم باشند، صندوق ها می توانند تشکیل شوند. هر کدام از این دو از دست برود، آن ساختار رو به اضمحلال می رود. تقویت نهادی که به دلیل همبستگی ایجاده شده بر پایه اعتماد است.
عضو هیات مدیره شرکت مادر تخصصی اظهار داشت: ما در صندوق های حمایت از توسعه بخش کشاورزی در چند ضلعی حرکت می کنیم که اضلاع آن کاملا مشخص است، یک ضلع آن سهام داران و تولیدکنندگان بخش کشاورزی هستند که ممکن است عده ای باشند و عده ای نباشند که در آینده بسته به کارکرد و فعالیت موثر صندوق ها به زمره سهام داران آن ملحق می شوند. ضلع دیگر سازمان ها و نهادهای دولتی است به جز وزارت جهاد کشاورزی که خود یک ضلع جداگانه و ویژه است. سازمان ها، استانداری ها، بانک ها و ... که می تواند ضلع موثری در کارکرد صندوق های غیر دولتی باشند که ضلع دوم است. ضلع سوم وزارت جهاد کشاورزی است که ارتباط بلافصلی با صندوق های بخش کشاورزی دارد چراکه تمام فعالیت صندوق ها در راستای یک هدف مشترک با وزارت جهاد کشاورزی یعنی توسعه بخش کشاورزی است. هر کاری که می کنیم و هر روشی که داریم جز توسعه بخش کشاورزی نیست. ضلع چهارم شرکت مادر تخصصی است که جزئی از بدنه وزارت جهاد کشاورزی نیز محسوب می شود و شریک صندوق های غیردولتی هم هست. اتفاقا شریک با سهم الشرک بالایی هم هست. این تعامل صندوق ها و شرکت مادر تخصصی می توان تاثیر بسزایی در عملکرد صندوق های غیردولتی بخش کشاورزی باشد. ضلع پنج، سازمان های مرجع و ناظر هستند مانند دیوان محاسبات، سازمان بازرسی، مجلس شورای اسلامی و... .زمانی که ما با چند ضلعی همکاری روبرو هستیم چاره ای جز ایجاد اعتماد و اعتمادسازی محکم و قوی و به وجود آوردن آن نداریم. این اعتماد می تواند همکاری را تداوم ببخشد و اعتماد را بین این نهادها به وجود بیاورد.
شمس گفت: زمانی که با این چند ضلعی هماهنگ باشیم می توانیم کار را تداوم ببخشیم. توفیق صندوق ها نیز در همین اعتمادسازی و همکاری های چند جانبه است. در حال حاضر که دولت، بانک ها و وزارت جهاد کشاورزی به صندوق های غیردولتی توسعه بخش کشاورزی بها می دهد دلیلی ندارد جز معرفی خوبی که صندوق ها از خود در کشور داشته اند. تا آنجا که هم اکنون وزارت جهاد کشاورزی بر این اعتقاد ست که منابع حاصل از فروش اموال مازاد خود را برای تقویت صندوق های غیردولتی تخصیص دهد.
وی اظهار داشت: یک اصل دیگر برای ادامه همکاری با دیگر نهادها اصل شفافیت است که موجب اعتمادسازی میان اعضا خواهد شد. اصل دیگر ارائه گزارش واقعی از اثربخشی فعالیت صندوق هاست. ما برای آنکه از اهداف منحرف نشویم باید به دنبال اعتمادسازی باشیم نه افزایش سود و به دنبال افزایش اثربخشی صندوق ها باشیم و نکته مهم دیگر مشارکت پذیری در صندوق هاست. اگر در عملکرد صندوق ها از مشارکت بهره برداران استفاده شود می توان به نتایج مطلوبی دست یافت.
شمس تصریح کرد: از نکات دیگری که باید در بحث نظارت صندوق های غیردولتی در نظر گرفت، پاسخگو بودن است یعنی ساختار به گونه ای تعریف شود که در هر لحظه قدرت پاسخگویی به سهام داران یا دیگر نهادهای نظارتی را داشته باشد نه اینکه پس از سوال شدن به سراغ پاسخگویی برود و زمان بخواهد.
عضو هیات مدیره شرکت مادر تخصصی گفت: ما تعاریف گوناگونی از نظارت داریم که به 3 تعریف در اینجا بسنده می کنم.1- نظارت، معیار سنجش بین تعهد و عملکرد است، 2- عامل شناخت انحرافات احتمالی عملکردهاست و 3- عامل شناخت صحیح مصرف منابع. مهم ترین دلیل وجود نظارت در صندوق ها فعالیت های اقتصادی آنهاست. چون کار صندوق ها با پول بوده و پول وسوسه انگیز و فساد آور است باید قوانین را به نحوه احسنت اجرا کنیم. از طرف دیگر صندوق ها به جای حداکثر کردن سود باید به دنبال حداکثر کردن خدمت باشند. چرا که به طور مثال بیشترین سهم را اعضای هیات مدیره دارند بنابراین باید طوری رفتار شود که اجحافی در حق دیگر سهام داران صورت نگیرد.
وی افزود: بحث نظارت باید تمام فعالیت های صندوق های غیردولتی را تحت الشعاع قرار دهد. نمی توان گفت که ما سهامی خاص هستیم و دلیلی ندارد که به دولت یا دیگر دستگاه های نظارتی پاسخگو باشیم اما نکته اینجاست که صندوق بیشترین سهم خود یعنی 49 درصد را از دولت دریافت می کند بنابراین ضرورت دارد که پاسخگویی و نظارت در اولویت کارها قرار گیرد.
وی گفت: در حقیقت نکات مهم مهم در اهمیت بخشی نظارت را می توان به چند دست بندی مهم تقسیم کرد یعنی لازمه تدوین آیین کارها وشیوه نامه ها باتوجه به ماهیت و فعالیت مالی واعتباری صندوق، جایگزینی هدف به حداکثر رساندن خدمت به جای حداکثر سازی سود، ارائه تعریف درست از نحوه مصرف منابع درصندوق. (استفاده از منابع صندوق در غیرمسیر تعریف شده، انحراف محسوب می شود.) وجه تمایز صندوق و بانک در یکسان بودن مشتری و سهامدار درصندوق است. مشتریان صندوق همان سهامداران صندوق هستند در حالی که در نظام بانکی لزوماً این موضوع وجود ندارد. حضور سهامداران عمده در ترکیب هیأت مدیره صندوق، مقوله نظارت را تحت الشعاع قرار داده است.
شمس تصریح کرد: صندوق ها در حقیقت یک موسسه مالی واعتباری هستند؛ هر چند در شکل قانونی در قالب شرکت سهامی خاص به ثبت رسیده اند. هر اندازه که حیطه فعالیت وخدمات صندوق درابعاد کمی وکیفی گسترده می شود, لازم است پایه های نظارت به درستی تنظیم وطراحی شود.برای انجام نظارت صحیح، ترسیم شیوه ها وتدوین آیین نامه های مربوط به آن امری ضروری است.لازم است ساختار مناسب در تشکیلات اداری صندوق برای نظارت شکل بگیرد.منابع مورد نیاز نظارت و از جمله توسعه منابع انسانی، آموزش وتجهیز امکانات ونرم افزارهای مرتبط ازسوی شرکت مادر تخصصی و مدیریت صندوق غیردولتی باید مورد توجه قرار گیرد چرا که وظیفه سهامداران صندوق، پذیرش نظارت بر فعالیت تسهیلاتی آنان است.
شمس تصریح کرد: برای اعمال درست نظارت به ابزارهایی نیاز است از جمله آیین نامه ها، دستورالعمل و شیوه نامه های نظارت، ساختار، نیروی انسانی مجرب، سیستم نرم افزاری .
این عضو هیات مدیره همچنین درباره ویژگی های یک ناظر مطلوب و مورد اعتماد درصندوق سخن گفت و افزود: سلامت وپاک دستی، دانش وتخصص از حوزه تحت نظارت، تسلط کافی بر آیین نامه ها ومقررات صندوق، دخالت ندادن روابط بر روند انجام وظایف، تدوین دقیق وشفاف گزارش های نظارتی، ایمان به کار( که این ویژگی خاص ناظرین صندوق هاست) و رازداری از مهم ترین ویژگی ناظران است.
شمس گفت: در مورد آیین نامه اعتبارسنجی نیز کارهای مربوطه انجام شده و هم اکنون برخی از موسسات در کشور در این زمینه در حال فعالیت هستند که می توانند به ما در این زمینه کمک و مساعدت کنند. هر چند این بحث نو بوده اما نیاز آن در صندوق های غیردولتی حس می شود و باید آغاز شود. هر چند این موضوع در کشور تازه در حال شکل گیری است اما در آینده زحمت صندوق هارا کم می کند. در نهایت هر چقدر فعالیت های ما شفاف تر و دقیق تر باشدو نظارت به خوبی صورت گیرد، کار صندوق ها در آینده بهتر خواهد شد و اثربخشی صندوق ها نیز موجب جلب رضایت دولت و مردم می شود. البته به شرطی که ما وظیفه خودمان را به درستی انجام دهیم.
در ادامه همچنین به منظور تبادل تجربیات وبهره گیری همکاران حاضر درجلسه از نحوه عملکرد نظارتی دیگر صندوق ها مهندس رستمی از هر یک مسئولان اعتباری و ناظران صندوق ها خواست که تجربیات عملی خود را درباره مقوله چگونگی انجام نظارت بر مصرف تسهیلات اعطایی به سهامداران ارائه کنند.
این کارگاه آموزشی در ادامه با پاورپونت تهیه شده توسط کارشناس بخش تسهیلات شرکت مادر تخصصی و پرسش و پاسخ ادامه یافت.